زایلیتول (xylitol) یک قند طبیعی است که در گیاهان ، از جمله بسیاری از میوه ها و سبزیجات یافت می شود. این ماده طعم شیرینی دارد و اغلب به عنوان جایگزین شکر استفاده می شود. زایلیتول طعم شیرینی دارد اما برخلاف شکر باعث پوسیدگی دندان نمی شود. این ماده سطح باکتری های عامل پوسیدگی را در بزاق کاهش می دهد و همچنین علیه برخی از باکتری هایی که باعث عفونت گوش می شوند عمل می کند. این ماده به طور گسترده ای در آدامس های بدون قند و سایر آب نبات ها استفاده می شود. برای آشنایی بیشتر با زايليتول و تاثیر آن بر بهداشت دهان و دندان این مقاله را از دست ندهید.

 

زایلیتول در دندانپزشکی + دکتر کوثرسادات ابطحی

 

زایلیتول چه فرقی با شکر دارد؟

دکتر کوثر سادات ابطحی ، بهترین دندانپزشک اطفال تهران تفاوت این دو ماده را در موارد زیر خلاصه می کنند:

  • حاوی کالری کمتری است

زایلیتول حدود 40 درصد کالری کمتری نسبت به شکر دارد. یک گرم قند حاوی 4 کالری است، در حالی که همان مقدار زایلیتول حاوی تنها 2.4 کالری است.

  • شاخص گلیسمی پایینی دارد

شاخص گلیسمی معیاری است که نشان می دهد غذا چقدر سریع فشار خون را افزایش می دهد. زایلیتول با شاخص گلیسمی حدود 10 برابر کمتر از قند، می تواند جایگزین مطمئنی برای قند در صورت ابتلا به دیابت باشد.

  • باعث پوسیدگی دندان نمی شود

در حالی که شکر با تغذیه باکتری های ایجاد کننده حفره ، باعث پوسیدگی دندان می شود، به نظر می رسد زایلیتول از رشد این باکتری ها جلوگیری می کند.

زايليتول چه مزایایی برای دندان ها دارد؟

برخی از مزایای این ماده برای دندان ها عبارتند از:

  1. کاهش پوسیدگی دندان : این ماده با کاهش تعداد باکتری‌های مولد پوسیدگی (مانند استرپتوکوک موتانس) در دهان، خطر پوسیدگی دندان‌ها را کاهش می‌دهد.
  2. کاهش تولید اسید: باکتری‌های دهان از زایلیتول به عنوان منبع غذایی استفاده نمی‌کنند و در نتیجه اسید کمتری تولید می‌شود. این امر به حفظ PH دهان کمک می‌کند.
  3. افزایش ترشح بزاق: جویدن آدامس یا مصرف محصولات حاوی زایلیتول باعث افزایش ترشح بزاق می‌شود که به شستشوی ذرات غذا و خنثی‌سازی اسیدهای مضر کمک می‌کند.
  4. تقویت مینای دندان: این ماده به معدنی‌سازی دوباره دندان‌ها کمک می‌کند و به این ترتیب مینای دندان را تقویت می‌کند.
  5. کاهش پلاک دندانی: استفاده منظم از محصولات حاوی این ماده به کاهش تشکیل پلاک دندانی کمک می‌کند و خطر التهاب لثه‌ها را کاهش می‌دهد.

 

زایلیتول - دندان پزشکی کودکان

 

زایلیتول چگونه کار می کند؟

برای ایجاد پوسیدگی دندان، به باکتری های پلاک دندان و یک بستر قندی که باکتری ها در آن محصولات اسیدی تولید کنند، نیاز است. هنگامی که PH به زیر 5.5 می رسد (که به عنوان “PH بحرانی” تعریف می شود)، مینای دندان حل شده و پوسیدگی رخ می دهد.  به طور کامل مشخص نیست که زایلیتول چگونه کار می کند، اما به نظر می رسد استرپتوکوک موتانس (MS) یا همان باکتری مهم در فرآیند پوسیدگی، تحت تأثیر آن قرار می گیرد.

استرپتوکوک موتانس زایلیتول را مانند گلوکز جذب می کند، اما نمی تواند از آن به عنوان منبع انرژی برای محدود کردن رشد باکتری استفاده کند. پس از چندین ماه استفاده از این ماده (6 تا 7 گرم در حداقل 3 دوز در روز)، گونه های مقاوم MS ایجاد می شوند که زایلیتول را جذب نمی کنند. با این حال، این گونه‌های مقاوم به اندازه باکتری های قبلی خطرناک نیستند. آن‌ها چسبندگی کمتری دارند و بنابراین به راحتی با بزاق داخل دهان از بین می روند.

نحوه عملکرد زایلیتول موجود در آدامس برای مهار پوسیدگی

  • این ماده توسط باکتری های پوسیدگی زا تخمیر نمی شود و بنابراین، PH پلاک دندان را کاهش نمی دهد. از آنجایی که PH پلاک کاهش نمی‌یابد، از دمینرالیزه شدن مینای دندان جلوگیری شده و باکتری‌های پلاک تکثیر نمی‌شوند.
  • زایلیتول تجمع پلاک روی سطح دندان را کاهش می دهد
  • جویدن منظم آدامس شیرین شده با این ماده اثرات بازدارنده خاصی بر رشد استرپتوکوک موتانس در دهان دارد.
  • جویدن هر نوع آدامس جریان بزاق را تحریک می کند که باعث افزایش اثرات مثبت پلاک می شود.

آیا زایلیتول بی خطر است؟

زایلیتول از سال 1986 به عنوان یک افزودنی غذایی توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است. اما نباید بیش از حد مصرف شود! مقادیر زیاد این ماده می تواند باعث اسهال و تجمع گاز در روده شود. از آنجایی که اثرات طولانی مدت آن مشخص نیست، اگر باردار هستید یا در دوران شیردهی هستید، بهتر است این ماده را مصرف نکنید.

زایلیتول چگونه با باکتری‌ها و پلاک‌های موجود در دهان ما تعامل می‌کند؟

ما همیشه فکر می‌کنیم که شکر راهی برای ایجاد پوسیدگی است. اما در واقع ، این شکر نیست که باعث پوسیدگی می‌شود. بلکه این اسید است که باعث پوسیدگی می شود. شکر توسط باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی در دهان ما وجود دارند ، به اسید تبدیل می‌شود. برای اینکه پوسیدگی ایجاد شود ، به سه چیز نیاز دارید : منبع غذایی یا مقداری شکر ؛ باکتری‌ها ؛ و زمان. اگر هر یک از این سه مورد حذف شوند ، دندان شما دچار پوسیدگی نخواهی شد یا به‌طور قابل توجهی شانس پوسیدگی کاهش خواهد یافت.
زایلیتول بهترین گزینه جایگزین شکر است. سوربیتول هم می‌تواند توسط باکتری‌ها تجزیه شود ؛ فقط این تجزیه به طور کامل رخ نمی دهد. اما باکتری‌ها نمی‌توانند زایلیتول را تخمیر کنند – آن‌ها نمی‌توانند از آن اسید تولید کنند. بنابراین ، وقتی باکتری‌ها نتوانند آن را تخمیر کنند ، در واقع گرسنه می‌شوند و این باکتری‌ها در نهایت می‌میرند.

آیا زایلیتول می‌تواند جریان بزاق را افزایش دهد؟

سوال خوبی است. جریان بزاق موضوعی است که ما در دندانپزشکی بسیار درباره آن صحبت می‌کنیم ، زیرا با افزایش سن ، افراد تمایل به مصرف داروهای بیشتری دارند و تقریباً هر دارو تأثیر بازدارنده‌ای بر بزاق دارد. بزاق اساساً pH دهان را افزایش می‌دهد و آن را کمتر اسیدی می‌کند. همچنین دهان را مرطوب کرده و به طور مداوم غذا و پلاک‌ها را شستشو می‌دهد. اگر دهان خشک باشد ، معمولاً اجازه می‌دهید چیزها روی دندان‌های شما در pH پایین بنشینند و اینگونه است که افراد دچار پوسیدگی می‌شوند. بنابراین ، آدامس حاوی زایلیتول باعث افزایش جریان بزاق می‌شود ، زیرا عمل جویدن ، بزاق تولید می‌کند.

اگر مادر یک نوزاد زایلیتول مصرف کند ، آیا این باعث کاهش انتقال باکتری‌های تولیدکننده پوسیدگی به کودک او می‌شود؟

مادرانی که زایلیتول مصرف می‌کنند ، در واقع بار باکتریایی مادر را کاهش می‌دهند و در نتیجه تعداد کمتری از آنها را به نوزادان خود منتقل می‌کنند.

سخن آخر

زایلیتول نقش امیدوار کننده ای در پیشگیری از پوسیدگی دندان دارد. تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند که این ماده در کاهش پوسیدگی و باکتری های مضر نقش حیاتی ایفا می کند. این ماده را می توان در برخی میوه ها و حتی آدامس های مخصوص یافت کرد. با اینکه این ماده مزایای بسیار زیادی دارد ، اما نباید بیش از حد مصرف شود. به همین دلیل توصیه می شود قبل از مصرف آن ، حتما با دندنپزشک خود در این رابطه صحبت کرده و راهنمایی های لازم را از ایشان دریافت کنید.